ده‌ڕبرینی نوێ

سه‌ردانی ماڵپه‌ری ناوازه‌ بكه‌ن به‌م ناونیشانه‌ http://nawaze.com

نۆبڵ خه‌ڵاتێكی سودیی- بنچیینه‌یی پێشكه‌شكراوی نێو ده‌وڵه‌تییه‌ز ئه‌م خه‌ڵاته‌ له‌لایه‌ن زانانی سودیدیی ئه‌لفرێد نۆبله‌وه‌ دانراوه‌، به‌جۆرێ كه‌له‌وه‌سییه‌تنامه‌كه‌یدا ئاماژه‌ی به‌وه‌كردووه‌ ‌وكرێبه‌ستی پڕكردۆته‌وه‌(له‌یانه‌ی سویدیی- نه‌ررویجی ) له‌27ی تشرینی دووه‌می 1895، به‌وه‌ی كه‌ساڵانه‌ ئه‌م خه‌ڵاته‌ ببه‌خشرێت، هه‌ربۆیه‌ ئه‌ڵفرێد نۆبڵ به‌دۆزیینه‌وه‌ی خه‌ڵاتی نۆبلو دامه‌زرێنه‌ری داده‌نرێت.

به‌دواداچوونی :ره‌وا عه‌بدوڵلا

به‌شێك له‌خێزانه‌ مه‌سیحیه‌كانی كوردستان، بۆ دابه‌ش كردنی میرات، جگه‌له‌ ئینجیل په‌نا بۆ شه‌رعی ئاینی ئیسلام‌وتێكسته‌كانی ته‌ورات ده‌به‌ن، ژنانی مه‌سیحیش ئه‌وه‌ به‌چه‌ساندنه‌وه‌ی خۆیان داده‌نێن، ده‌لێن له‌میرات به‌شمان ده‌خورێت‌و داوا له‌كلێساده‌كه‌ن،رێگه‌ به‌و"نادادپه‌ره‌وه‌ییه‌" نه‌دات.

عه‌لائه‌دین سه‌جادی‌ 1907 - 1984

ناوی تەواوی مامۆستا عەلائەدین سەجادی؛ عه‌لائه‌دین نه‌جمه‌دین عیسامه‌دین-ە، ساڵی‌ 1907 له‌دایكبووه‌. سێ‌ ساڵ له‌ رواندوزو باڵه‌ك به‌سوخته‌یی‌ خوێندویه‌تی‌ و بۆ ته‌واوكردنی‌ خوێندنی‌ ئایینی‌ ساڵی‌ 1923 هاتۆته‌ سلێمانی‌ و له‌مزگه‌وتی‌ حاجی‌ مه‌لا ره‌سوڵی‌ دێلێژه‌ بووه‌ به‌فه‌قێ‌.

ده‌ڕبرینی نوێ -ئاوێنه

ترس له‌تاقیكردنه‌وه‌كان هه‌ندێك نیشانه‌ی‌ فیزیكیی‌ بێزاركه‌ری‌ له‌گه‌ڵدا هاوپێچه‌ كه‌ زیاتر بریتین له‌: ژانه‌سه‌ر، لاوازیی‌ ئاگایی‌، تێكچوونی‌ خه‌و، كابووس، هه‌ڵچوون، له‌رزین، ساردبوونه‌وه‌ی‌ په‌لوپۆكان، وشكبوونی‌ لێوه‌كان،۰۰۰۰۰ 

ده‌ڕبرینی نوێ - رووداونێت
به‌پێی رووپێوێكی رێكخراوی منداڵپارێزی كوردستان، له‌ هه‌رێمی كوردستان 14878 منداڵی ئیشكه‌ر هه‌یه‌.شاسوار سدیق له‌ سێكته‌ری رێكخراوی منداڵپارێزی كوردستان رایگه‌یاند كه‌ رێكخراوه‌كه‌یان به‌پێی چه‌ند مه‌رجێك موچه‌یه‌كی 75-150 هه‌زار دیناری ده‌داته‌ 121 منداڵ، كه‌ پێشتر له‌لایه‌ن خێزانه‌كانیانه‌وه‌ كاریان پێكراوه‌ به‌وه‌ش له‌كاركردنی نێوبازاڕ دووركه‌وتوونه‌ته‌وه‌.

ئاینی زه‌رده‌شتی (به‌شی دووه‌م  )

بنه‌ماکانی ئاینی زه‌رده‌شتی

1- فه‌لسه‌فه‌ی دروستبوونی دونیا : له‌سه‌ڕ ڕۆشنایی ئاوێستا که‌کتێبی پیرۆزی زه‌رده‌شتیه‌کانه‌ و هه‌ندێک سه‌رچاوه‌ی تری په‌هله‌وی دنیا له‌دوو هێز په‌یدابوونی ، به‌م شێوه‌یه‌ :

ا- هێزی رووناکی

ب – هێزی تاریکی

پێناسه‌يه‌ك:                                                                                                                                                                                                               ئامانج غازى

 عه‌لى مه‌ردان له‌ ساڵى 1904 له‌ گه‌ڕه‌كى به‌رته‌كيه‌ى شارى كه‌ركوك هاتووته‌ دنياوه‌ .

كوردێكی‌ شاری‌ شرناخی‌ كوردستانی‌ توركیا، له‌ داهێنانێكی‌ نوێدا پاترییه‌كی‌ دروستكرد كه‌ به‌ راوه‌شاندن بارگاوی‌ (شه‌حن) ده‌بێته‌وه‌.

هێلا شلوومبێرگێر (Hella Schlumberger)
له ئاڵمانییه‌وه: هێدی

ماملێ چوارمه‌شقی، قیت و مه‌غروور له به‌رامبه‌رم دانیشتووه، ئه‌منیش خه‌ریكم په‌یتا په‌یتا هه‌موو چه‌شنه دانیشتنێكی سه‌ر عه‌رزی به‌تاقیده‌كه‌مه‌وه. ڕیشووه ڕه‌شه‌كانی پێچه بۆره گوڵداره‌كه‌ی له لاوه به‌ره‌و ڕوخساری ڕاده‌ژێن. چاوه‌كانی له پشت چاویلكه ناحه‌زه‌كه‌یه‌وه ده‌دره‌‌وشێنه‌وه، هه‌تا بڵێی ئینسانێكی به ‌ڕێز و حورمه‌ته.

ئیسماعیل سابووری له‌ لێدوانێكی دا گووتی "سه‌رده‌می ئێستای كاروانی هونه‌ری گۆرانی وه‌ك مردوێك وایه‌، خه‌ریكی دوایین هه‌ناسه‌ دانیه‌تی، هیچ گه‌شبینیه‌ك نابینم بۆ ئاینده‌ی گۆرانی كوردی چونكه‌ هه‌موو شته‌كان شێواوه‌".

"ئه‌و پیاوه‌ پیرانه‌ی تادواین روناکی ته‌مه‌ن له‌ خه‌می وه‌ده‌ست هێنانی له‌تێ نانن"

ئه‌مه‌ وێنه‌ی یه‌کێ له‌و پیاوانه‌یه‌ دوای ۳۲ ساڵ له‌خزمه‌ت کردن وپاک ڕاگرتنی شار دووباره‌ ‌ له‌دوای  خانه‌نشین بوونی به‌هۆی سه‌ختی گوزه‌ران ده‌گه‌رێته‌وه‌ سه‌رکاره‌که‌ی .

به‌پێی هه‌واڵێکی سایتی HLNچینی ، له‌نه‌خۆشخانه‌یه‌کی شاری شه‌نگهای چینی ، گه‌وره‌ترین نه‌شته‌رگه‌ری بۆ خانمێکی ته‌مه‌ن 24 ساڵی به‌ناوی Liu Hua که‌به‌هۆی نه‌خۆشیه‌ک ده‌ستێکی توشی هه‌ڵئاوسان ببوو ،به‌سه‌رکه‌وتووی ئه‌نجام درا که‌ تائه‌و کاته‌ ‌خاوه‌نی گه‌وره‌ترین و سه‌یرو سه‌مه‌ره‌ترین ده‌ست بوو له‌ جیهان .

ره‌وا عه‌بدولڵا                                                                                                                      

  yahoo.com@ rawaebdulla

به‌ته‌مه‌نترین پیاوی جیهان له‌کوردستانه‌و داوا له‌سه‌رۆکی هه‌رێم وسه‌رۆکی حکومه‌تی هه‌رێم ده‌کاتپشتگیری لێبکه‌ن بۆ ئه‌وه‌ی ناوی بچێته‌ ناو ئینسکلۆپیدیای گینس بۆ ژماره‌ پێوانه‌ییه‌کان ده‌شڵێت "ئه‌گه‌ر من له‌وڵاتێکی ئه‌وروپی بام ئێستا له‌مێژ بوو ناوم له‌نێو لیستی پیاوه‌ به‌ته‌مه‌نه‌کانی کتێبی گینس ده‌بوو به‌ڵام له‌کوردستان وهه‌تا عێراقیش گرنگی به‌م ڵایه‌نه‌ نادرێت " 

له‌درێژه‌دا راپۆرتیک ده‌خوێنیته‌وه‌

        دڵدار1918 – 1948                                                                                                      

دڵدار، ناوی "یونس"ی كوڕی مه‌لا ڕه‌ئوفی كوڕی مه‌حمودی كوڕی مه‌لا سه‌عدی خادم ئه‌لسجاده‌یه. له ڕۆژی 20 ی شوباتی ساڵی 1918دا له شاری "كۆیه‌" هاتۆته ژیانه‌وه.

له‌درێژه‌دا راپرتێک ده‌خوێنیته‌وه‌

کچه‌گۆرانی بێژ نیان عه‌بدوڵڵا که‌ئێستا سه‌رقالی کارکردنه‌ له‌ سیدیه‌ نوێکه‌یدا سه‌باره‌ت به‌ئاستی گۆرانی کوردی وتی " گۆرانی کوردی ئه‌مرۆ تام وچێژی خۆی له‌داست داوابه‌ره‌و شکست ده‌روات، چونکه‌ تێکه‌ل به‌ئاوازی عه‌ره‌بی  وفارسی وتورکی بووه‌"

                    رزگار چوچانی - هەولێر

هونه‌رمه‌ند حەسەن عەلی رايگەیاند، كە كارەكانی بەرهەمهێنانی فیلمی (بۆنی سێو) كە باس لە ژیانی خەڵكی هەڵەبجە دەكات لە دوای بیست ساڵ دوای كارەساتەكە، لە سیناریۆ و دەرهێنانی رێڤین عەساف قۆناغی وێنەگرتنی بڕی و ئێستا لە قۆناغی مۆنتاژ دایە و لەو فیلمەشدا 180 كۆمپانیای جیهانی تۆمەتبار دەكرێن بە هاوكاری كردنی رژێمی سەدام لە كیمیابارانی هەڵەبجە

نه‌ریمان بابان خه‌ریكی خۆ ئاماده‌كردنی كلیپێكی تازه‌یه‌بۆ گۆرانی (دڵێكی ته‌نها)، که‌ یه‌‌کێکه‌ له‌گۆرانییه‌کانی ‌ئه‌لبومه‌تازه‌که‌ی کلیپی ئه‌م گۆرانییه‌ش به‌یامه‌تی چه‌ندین خه‌ڵكی به‌ توانای كورد و سویدی ئه‌نجامده‌درێت

8/11  بیست و یه‌ك ساڵ به‌ سه‌ر كۆچی دوایی هونه‌رمه‌ندی گۆرانیبێژ (شه‌ماڵ سائیب) تێپه‌رِی، راپۆرتێك له‌مباره‌یه‌وه‌ له‌ درێژه‌ ده‌خوێنیته‌وه‌۰

هونه‌رمه‌ند (مه‌زهه‌ری خالقی) له‌ لێدوانێكی تایبه‌ت دا بۆ ئاژانسی PNA وتی "هۆكاری به‌رهه‌م نه‌هێنانی به‌رهه‌می تازه‌م ئه‌وه‌یه‌، كه‌ تا ئێستا گروپێكی موزیكم له‌ كوردستان بۆ دروست نه‌بووه‌ بۆ ئه‌وه‌ی كاری هونه‌رییان له‌گه‌ڵدا به‌ ئه‌نجام بگه‌ینم".

 به‌شی كوردی رادیۆی ده‌نگی ئه‌مریكا دیدارێكی له‌گه‌ڵ هونه‌رمه‌ند هه‌ژار زه‌هاوی ساز كردوه‌ له‌ دیداره‌كه‌كدا هه‌ژار زه‌هاوی باس له‌دواین كاروچالاكیه‌كان و كۆنسێره‌ته‌كانی ده‌كا.

هونه‌رمه‌ندی به‌ توانای كورد هه‌ژار زه‌هاوی له‌ خێزانێـكی ئاشـنا به‌ میوزیكی شـاری خانه‌قینه‌وه‌ هاتووه‌. هه‌ر له‌ ته‌مه‌نی 3 سـاڵیـیه‌وه‌ له‌ لایه‌ن باپـیریـیه‌وه‌

 له‌ وڵاتی ئێران رۆژی به‌ڕێوه‌چوونی رێوڕه‌سمی ره‌سه‌نی "پیری شالیار" به‌ ناوی رۆژی گه‌شتیاری كوردستان دیاریكرا.
به‌ پێی راپۆرتی ئاژانسی ده‌نگوباسی په‌یامنێر له‌ به‌شی راگه‌یاندنی رێكخراوه‌ی میراتی فه‌رهه‌نگی، پیشه‌ ده‌ستییه‌كان و گه‌شتیاری پارێزگای كوردستانه‌وه‌، رێوڕه‌سمی ره‌سه‌ن و تایبه‌تی "پیری شالیار"

    

                                                                                                                  موحسین شوانی

             Shwany@walla.com                                                                                                                     

حه‌یران بێژى كورد له‌به‌رنه‌بوونى رۆژنامه‌وگۆڤاروده‌زگاكانى بلاَوكردنه‌وه‌وبارودۆخى كورد له‌سه‌رده‌مى رابردوودا،كه‌به‌شێكى زۆرى ئه‌م گه‌نجینه‌ به‌نرخه‌ى فۆلكلۆرى له‌ده‌ست داوین !ئه‌وه‌ى له‌فه‌وتانیش رزگارى بووه‌ به‌هۆى رۆڵى كاریگه‌رى تۆمارگاكان بووه‌ ،یاگێرانه‌وه‌ى پشتاوپشتى له‌ده‌مى كه‌س وكارو دۆست

له‌درێژه‌دا چه‌ندێرێک له‌حه‌یران ده‌خوێنیته‌وه‌

                                                   دیده‌وان مه‌موندی

پێی بڵێن ئه‌گه‌ر دنیا یه‌ک شه‌وه‌

به‌یادی ئه‌و بۆ من هه‌زار شه‌وه‌

ئه‌گه‌ر عه‌شق له‌م  سه‌ده‌یه‌ گوڵێکی هه‌ڵوه‌ریوه‌

به‌یادی ئه‌و ڵای من تازه‌ خونچه‌یه‌

                                                                                                      ئا:ده‌ربرینی نوێ

به‌پیی هه‌والێکی ‌ ئاژانسی‌ هه‌واڵی‌ سه‌ربه‌خۆی‌ (ده‌نگه‌كانی‌ عێراق) له‌به‌یاننامه‌یه‌كی‌ سه‌رۆكایه‌تی كۆماردا، كه‌له‌ 26- ئه‌م مانگه‌ ده‌رچووه‌ و كۆپییه‌كی‌ ده‌ست  ئه‌م ئاژانسه‌ كه‌وتووه‌، تیایدا هاتووه‌ که‌"تاڵه‌بانی‌ بڕیاریدا رۆشنبیری‌ ناوداری‌ كورد هۆمه‌ر دزه‌یی‌ بكاته‌ راوێژكاری‌ سیایی خۆی‌."

ئه‌كادیمییه‌ى سویدى له‌م رۆژانه‌ رایگه‌یاند كه‌ به‌ نیازه‌ ناوى پالیَوراوانى (خه‌لاَتى نۆبل)ى ساڵى 2007 له‌ 11ى ئۆكتۆبه‌ردا رابگه‌یه‌نیَت، له‌ پیَشه‌وه‌ى ئه‌م ناوانه‌ى كه‌ مه‌زه‌نده‌ ده‌كریَن ئه‌م خه‌لاَته‌ وه‌ربگرن

ده‌شتی سه‌باح

رۆنین نیسان سورچی که‌هاوڵاتیه‌کی ئیسرائیلییه‌و به‌ ڕه‌گه‌ز کورده‌ له‌م ماوه‌یه‌دا هه‌ستا به‌بڵاوکردنه‌وه‌ی به‌رهه‌مێکی گۆرانی و موزیک که‌ 50 به‌رهه‌م له‌خۆده‌گرێت . رۆنین ماوه‌ی دووساڵه‌